20
EXE RANK
Method
Fexe Kullanıcısı
Albert Michelson1852 yılında Prusya’da doğdu.Ticaretle uğraşan yoksul bir Yahudi ailesinin oğluydu.Aile Michelson henüz çok küçükken ABD’ye göç etti.Babası California’da bir mensucat işletmesi açtı.O yıllarda bölge altın arama eylemleri ile meşgul olduğundan Michelson bir maden kampında büyüdü.Babasının işi her ne kadar mensucat işletmesi ise de aile çok yoksuldu ve eğitime ayıracak parası yoktu. Albert MichelsonWashington D.C.’ye gitti.Her gün Beyaz Saray’ın ön kapısı civarında dolaşmaya başladı.Amacı Başkan Ulysses Grant’ı günlük yürüyüşe çıktığı sırada yanına yaklaşıp konuşmaktı.Bu amacında başarılı oldu.Başkan Grantonu ABD Deniz Kuvvetleri Akademisi’nde parasız olarak okutmayı kabul etti.Böylece Michelsonfizik öğrenmeye başladı.
1878 yılında ışık hızının doğru ve kesin olarak ölçülmesine yönelik çalışmalara başladı.Bu konuda gelişme sağlanabilmesi için optik bilgisinin gerekli olduğunu düşünerek 1880 yılında Avrupa’ya gitti.Ertesi yıl deniz kuvvetlerinden ayrılarak iki yıl BerlinHeidelberg ve Paris’te çalışmalar yaptı.
Çalışmalarını tamamladıktan sonra ABD’ye döndü ve araştırmalarına devam etti.Sonuçta ışık hızını saniyede 299.853 km. olarak açıkladı.
*
MichelsonAvrupa’da iken interferometre denilen bir girişimölçer yapmaya başlamıştı.Bu düzenekbir ışık demetini ikiye ayırıyor ve birbirine dik doğrultularda gönderdikten sonra tekrar birleştiriyordu.Ayrılan ışık dalgaları tekrar birleştirilmeden önce birbirleri ile uyumsuz hale getirilebilirsedönüşümlü olarak aydınlık ve karanlık çizgilerden oluşan bir girişim saçağı oluşabilecekti.Bu saçakların hem sayısından hem de genişliklerinden yararlanarak duyarlı ölçümler yapmak mümkün hale gelecekti.Michelsonbu girişimölçerle Yerküre’nin esir içindeki hızını ölçmeyi amaçlamıştı.
*
Esir veya etereskiden beri uzay boşluğunu doldurduğu varsayılan esnek bir madde olarak düşünülüyordu.Bu fikir Descartes’ten çıkmışNewton tarafından benimsenmiş ve sonra herkes tarafından tartışmasız olarak kabul edilmişti.19 yüzyılın sonlarında bile fizikçilerhavanın ses dalgalarını ilettiği gibi esirin de elektromagnetik dalgaları ilettiğine inanıyorlardı.Zira titreşimler mutlaka bir şeyin içinde oluşmak zorundaydı.Esir ağırlıksızsaydam ve sürtünmesizkimyasal ya da fiziksel olarak varlığı saptanamayan ve tüm maddeleri geçiren bir ortamdı.Eğer Yerküre esir içinde yol alıyorsa Yerküre ile aynı doğrultuda yol alan ışığın hızıışık hızı ile Yerküre’nin hızının toplamına eşit olacaktı.Yerküre’nin yoluna dik doğrultuda yol alan ışığın hızı ise sadece ışık hızına eşit olacaktı.
*
Ancak Michelson’un Berlin’de gerçekleştirdiği deneylerde herhangi bir girişim saçağı elde edilemedi.
Bu durumda ışık ışınları arasında herhangi bir fark olmuyor demekti.Dolayısı ile Yerküreesire göre hareket halinde değildi.
O günlerde esirin mutlaka var olduğu kesinlikle kabul edildiği ve ışık hızının sabit olduğu bilinmediği için Michelson hem deneyin hem de girişimölçerin eksik olduğuna karar verdi.
*
Michelson 1883 yılında Cleveland’da bulunan Case Uygulamalı Bilimler Okulu’nda fizik profesörlüğüne getirildi.İşte burada esir rüzgarı olarak bilinen olguyu gündeme getirmenin sırası geldiğine karar verdi.Esir rüzgarıuzayda hızla ilerleyen hareketli cisimler tarafından üretilen bir tür baş rüzgarıydı. Yaniseyir halindeki bir teknenin kendi hareketi ile yarattığıhareket yönüne zıt esen rüzgar gibiydi.O günlerin geçerli Newtoncu görüşlerinin öngörülerinden biri de ışığın esir içindeki hareketiyle ilgiliydi.Işıkesirin içinde kendisine yol açtıkçagözlemcinin ışık kaynağına yaklaşmakta mı yoksa ondan uzaklaşmakta mı olduğuna bağlı olarakışık hızının gözlemciye göre değişkenlik göstermesi gerekirdi.Ama henüz kimse bunu ölçmenin bir yolunu bulamamıştı. Michelson Yerküre’nin 6 ay boyunca Güneş’e yaklaştığını 6 ay boyunca ondan uzaklaştığını temel aldı.Zıt mevsimlerde ışığın Güneş’ten Yerküre’ye ulaşma süresini yeterince ve dikkatle yapılacak ölçümlerle saptadığı takdirde bu iki sonucu karşılaştırdığında cevabı bulabilirdi.
*
MichelsonA.Graham Bell’in parasal desteği ile girişimölçer deneylerini sürdürdü ve araçların duyarlılıklarını arttırdı.Bu konuda kimyacı Edward Williams Morley ile işbirliği yaptı.Hazırlıkları yıllarca sürdü.Deneyin amacı Yerküre’nin esir içindeki hızını saptamaktı.İlk kez 1881 yılında yapıldı.Sonra defalarca bu deneyler tekrarlandı.Işık hızınınYerküre’nin içinde hareket etmekte olduğu esire göre sabit olması durumu ele alındı.Böylece Yerküre’nin hareketi kendi hareket doğrultusunda yol alan ışığın hızı ile bu doğrultuya dik yol alan ışığın hızının karşılaştırılması ile belirlenecekti.Ama bu ikisi arasında bir fark bulunamadı.
Edward Williams Morley ile birlikte gerçekleştirdikleri araştırmaların sonuçlarını 1887 yılında ilan etti.Girişim saçakları elde edilememişti.Alınan sonuçiki bilim ad*****n bulmayı bekledikleri sonuç değildi.Işık hızınıntüm yönlerde ve tüm mevsimlerde aynı olduğu anlaşılmıştı.Yer ile esir arasında karşılıklı bir hareket ilişkisinin olduğu yönünde bir kanıt bulunamamıştı.Michelson ve Morleyistemeden de olsauzun zamandır doğru kabul edilen bir inancın yanlışlığını kanıtlamış oldular.Fizik tarihinin en meşhur olumsuz sonucu ortaya çıkmıştı.Işık hızı ile buna eklenen herhangi bir başka hız toplandığındagene ışık hızı elde ediliyordu.
*
Michelson1907 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü aldı.1929 yılında emekli olana değin üniversitelerdeki fizik profesörlüğünü sürdürdü.1923 yılında ışık hızının ölçülmesi çalışmalarını yeniden başlattı.Birçok denemeden sonra ortaya çıkardığı sonuçgünümüzde kabul edilen değerden sadece 2 km/saniye fazlaydı.Bilimsel başarıları arasında bir yıldızın boyutlarını da ölçmek olan Michelson1931 yılında öldü.
KAYNAKLAR:
A Short History of Nearly Everything
AnaBritannica
1878 yılında ışık hızının doğru ve kesin olarak ölçülmesine yönelik çalışmalara başladı.Bu konuda gelişme sağlanabilmesi için optik bilgisinin gerekli olduğunu düşünerek 1880 yılında Avrupa’ya gitti.Ertesi yıl deniz kuvvetlerinden ayrılarak iki yıl BerlinHeidelberg ve Paris’te çalışmalar yaptı.
Çalışmalarını tamamladıktan sonra ABD’ye döndü ve araştırmalarına devam etti.Sonuçta ışık hızını saniyede 299.853 km. olarak açıkladı.
*
MichelsonAvrupa’da iken interferometre denilen bir girişimölçer yapmaya başlamıştı.Bu düzenekbir ışık demetini ikiye ayırıyor ve birbirine dik doğrultularda gönderdikten sonra tekrar birleştiriyordu.Ayrılan ışık dalgaları tekrar birleştirilmeden önce birbirleri ile uyumsuz hale getirilebilirsedönüşümlü olarak aydınlık ve karanlık çizgilerden oluşan bir girişim saçağı oluşabilecekti.Bu saçakların hem sayısından hem de genişliklerinden yararlanarak duyarlı ölçümler yapmak mümkün hale gelecekti.Michelsonbu girişimölçerle Yerküre’nin esir içindeki hızını ölçmeyi amaçlamıştı.
*
Esir veya etereskiden beri uzay boşluğunu doldurduğu varsayılan esnek bir madde olarak düşünülüyordu.Bu fikir Descartes’ten çıkmışNewton tarafından benimsenmiş ve sonra herkes tarafından tartışmasız olarak kabul edilmişti.19 yüzyılın sonlarında bile fizikçilerhavanın ses dalgalarını ilettiği gibi esirin de elektromagnetik dalgaları ilettiğine inanıyorlardı.Zira titreşimler mutlaka bir şeyin içinde oluşmak zorundaydı.Esir ağırlıksızsaydam ve sürtünmesizkimyasal ya da fiziksel olarak varlığı saptanamayan ve tüm maddeleri geçiren bir ortamdı.Eğer Yerküre esir içinde yol alıyorsa Yerküre ile aynı doğrultuda yol alan ışığın hızıışık hızı ile Yerküre’nin hızının toplamına eşit olacaktı.Yerküre’nin yoluna dik doğrultuda yol alan ışığın hızı ise sadece ışık hızına eşit olacaktı.
*
Ancak Michelson’un Berlin’de gerçekleştirdiği deneylerde herhangi bir girişim saçağı elde edilemedi.
Bu durumda ışık ışınları arasında herhangi bir fark olmuyor demekti.Dolayısı ile Yerküreesire göre hareket halinde değildi.
O günlerde esirin mutlaka var olduğu kesinlikle kabul edildiği ve ışık hızının sabit olduğu bilinmediği için Michelson hem deneyin hem de girişimölçerin eksik olduğuna karar verdi.
*
Michelson 1883 yılında Cleveland’da bulunan Case Uygulamalı Bilimler Okulu’nda fizik profesörlüğüne getirildi.İşte burada esir rüzgarı olarak bilinen olguyu gündeme getirmenin sırası geldiğine karar verdi.Esir rüzgarıuzayda hızla ilerleyen hareketli cisimler tarafından üretilen bir tür baş rüzgarıydı. Yaniseyir halindeki bir teknenin kendi hareketi ile yarattığıhareket yönüne zıt esen rüzgar gibiydi.O günlerin geçerli Newtoncu görüşlerinin öngörülerinden biri de ışığın esir içindeki hareketiyle ilgiliydi.Işıkesirin içinde kendisine yol açtıkçagözlemcinin ışık kaynağına yaklaşmakta mı yoksa ondan uzaklaşmakta mı olduğuna bağlı olarakışık hızının gözlemciye göre değişkenlik göstermesi gerekirdi.Ama henüz kimse bunu ölçmenin bir yolunu bulamamıştı. Michelson Yerküre’nin 6 ay boyunca Güneş’e yaklaştığını 6 ay boyunca ondan uzaklaştığını temel aldı.Zıt mevsimlerde ışığın Güneş’ten Yerküre’ye ulaşma süresini yeterince ve dikkatle yapılacak ölçümlerle saptadığı takdirde bu iki sonucu karşılaştırdığında cevabı bulabilirdi.
*
MichelsonA.Graham Bell’in parasal desteği ile girişimölçer deneylerini sürdürdü ve araçların duyarlılıklarını arttırdı.Bu konuda kimyacı Edward Williams Morley ile işbirliği yaptı.Hazırlıkları yıllarca sürdü.Deneyin amacı Yerküre’nin esir içindeki hızını saptamaktı.İlk kez 1881 yılında yapıldı.Sonra defalarca bu deneyler tekrarlandı.Işık hızınınYerküre’nin içinde hareket etmekte olduğu esire göre sabit olması durumu ele alındı.Böylece Yerküre’nin hareketi kendi hareket doğrultusunda yol alan ışığın hızı ile bu doğrultuya dik yol alan ışığın hızının karşılaştırılması ile belirlenecekti.Ama bu ikisi arasında bir fark bulunamadı.
Edward Williams Morley ile birlikte gerçekleştirdikleri araştırmaların sonuçlarını 1887 yılında ilan etti.Girişim saçakları elde edilememişti.Alınan sonuçiki bilim ad*****n bulmayı bekledikleri sonuç değildi.Işık hızınıntüm yönlerde ve tüm mevsimlerde aynı olduğu anlaşılmıştı.Yer ile esir arasında karşılıklı bir hareket ilişkisinin olduğu yönünde bir kanıt bulunamamıştı.Michelson ve Morleyistemeden de olsauzun zamandır doğru kabul edilen bir inancın yanlışlığını kanıtlamış oldular.Fizik tarihinin en meşhur olumsuz sonucu ortaya çıkmıştı.Işık hızı ile buna eklenen herhangi bir başka hız toplandığındagene ışık hızı elde ediliyordu.
*
Michelson1907 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü aldı.1929 yılında emekli olana değin üniversitelerdeki fizik profesörlüğünü sürdürdü.1923 yılında ışık hızının ölçülmesi çalışmalarını yeniden başlattı.Birçok denemeden sonra ortaya çıkardığı sonuçgünümüzde kabul edilen değerden sadece 2 km/saniye fazlaydı.Bilimsel başarıları arasında bir yıldızın boyutlarını da ölçmek olan Michelson1931 yılında öldü.
KAYNAKLAR:
A Short History of Nearly Everything
AnaBritannica