10.BIOS'da Kullanılan Terimler Ne Anlama gelmektedir?
Bu ayarlar Award BIOS'e göre örneklendirilmiş eski ve yeni versiyonu mevcut olup, çoğu AMI BIOS için de geçerlidir.
1) STANDARD CMOS Setup
Bu bölümde Sistem tarafından sık kullanılan ayarlar vardır. Bu ayar; sıkça sabit disk değiştiriyorsanız bu ayar automatic, sürekli aynı sabit disk'i kullanıyorsanız bu ayar USER olmalıdır.
DATE-TIME : Sistem tarih ve Saatini ayarlamanızı sağlar.
HARD DISK : BIOS tarafından bir seferde 4 adet IDE sabit disk sürülebilir. Bunlardan ilk iki tanesi Primary, diğer iki tanesi ise Secondary olarak adlandırılır. Her çiftten öncelikli olanı Master, ikinci sırada olanı ise Slave adını alır. BIOS, sistemde IDE sabit disk bulunuyorsa, açılış için sıraya göre kontrol eder. AUTO seçeneği açılışı bir miktar geciktirebilir. Eğer NONE seçili ise o sürücü de disk yok demektir.
A ve B FLOPPY : Sisteminiz iki adet disket sürücü için ayar yapabilir. Genelde bu 1.44 MB olanıdır.
VIDEO : Kendi bünyesinde karakter jeneratörü içeren ekranlar ile VGA arasında seçim yapmakta kullanılır. Günümüzde geçerliliğini yitirmiştir.
HALT ON : Bu seçenekte ALL ERRORS seçeneği işaretli olmalıdır. Böylece sistem tüm hatalarda BIOS Setup'a girmeniz için duraksar. Klavyenin yerinde olmaması, sabit diske erişim hatası gibi durumlarda sistem DELETE tuşuna basmanız için bekler. Eğer bir dağıtıcı söz konusu ise bu seçenek ALL BUT KEYBOARD/DISK'te durmalıdır. Sistem bu durumda klavyesiz açılabilir. ALL BUT DISK seçili ise sürücü hatalarında sistem setup'a girmeden açılışa devam eder.
2) BIOS FUTURE Setup
VIRUS WARNING : BIOS, sabit diskin açılış bilgisi içeren kısmında değişiklik yapılmadan önce kullanıcıyı uyarır. Bu seçenek kapalı durumda tutulmalıdır. Açık olduğu zaman virüs çeşitlerine karşı bir önlem oluşturmaz. Bu seçeneğin açık olduğu durumlarda Sabit diskinize format atamazsınız bu seçeneği kapatıp, işleminiz bitince bu seçeneği açmak doğru olacaktır.
CPU INTERNAL CACHE : Mutlaka açık olmalıdır. Eğer bilgisayarınızı default ayarlarına getirmişseniz bu seçeneği mutlaka açın. Çünkü işlemci üzerinde bulunan Cache belleği buradan kullanır. Kapalı durumlarda makinada gözle görülür bir yavaşlama olur.
CPU EXTERNAL CACHE : Ana kart üzerinde bulunan Cache belleği kullanıma açar veya kapatır. Mutlaka açık durumda olması gerekir.
QUICK POWER-ON SELF TEST : Sistem açılış testinde bellek birden fazla test edilir. Eğer belleğinizde problem yoksa bu seçenek kapalı olmalıdır.
BOOT ORDER : Sisteminizin önce Sabit Diskten mi, yoksa disket sürücüden mi açılacağını belirtir. Sabit diskten açılış için C, A seçeneğini kullanın. Eğer sistemi açılış disketi ile açmak istiyorsanız bu seçeneği A, C olarak değiştirebilirsiniz.
FLOPPY SWAP : B sürücüsünü A, A sürücüsünü B yapmak için kullanılır. Bu seçenek iki sürücüye sahip olanlar için geçerlidir.
BOOT SPEED : Sistem ilk açıldığında üretilecek saat frekansının düşük veya yüksek olacağını belirtir. Daima FAST olmalıdır.
GATE A20 : A20 hattına bağlı AND gate (kapısı) dışarıda anakart üzerindeki bir devre tarafından ya da klavye chip'i tarafından yönetilebilir. Bu yüzden FAST seçeneği işaretli olmalıdır.
TYPEMATIC : Klavye tampon belleğine ait ayarları içerir. İki tuş arasında geçen en az süreyi RATE, tuş basılı olduğunda tuşun tekrarlama süresini de DELAY ayarlar. Çok hızlı yazmak istiyorsanız DELAY en azda, RATE'de en yüksekte olmalıdır.
SECURITY OPTION : Bu menüde kullanıcı ve sistem yöneticisi için şifrelerin verildiği bölümdür. SYSTEM seçildiğinde BIOS her sistem türünde iki şifreden birini ister. SETUP seçildiğinde Supervisor Password sorulur. User password burada yeterli olmaz.
IDE SECOND CHANNEL : Sabit disk ve CD-ROM kullanıyorsanız, CD den okuma sırasında problem yaşamamak için bu seçeneği açıp, CD-ROM sürücüyü ayrı bir IDE kablosu ile ikinci bağlantı noktasına bağlayın. Yapısı gereği IDE, aynı kablo üzerinde yer alan cihazlardan en yavaş olanının hızını alır.
VGA PALETTE SNOOP: Ekran kartı bir VGA kartınıza feature connector (kart üzerinde yer alan ara bağlantı kablosu) ile bağladığınız zaman, iki kartın ortak renk paleti kullanması ile ilgili sorunlar çıkabilir. Bu seçeneği açarak bu tip sorunları gidermeniz mümkündür.
ASSIGN IRQ FOR VGA : VGA kartları, sistem de kullanılan kaynaklar tükendi ise donanım hızlandırma yeteneklerini kullanamayacakları için, ayrı bir kesme istemi için bağlantı yapılması gerekir. Problem çıkaran durumlarda bu kesme istemini ayırmak için seçeneği açık tutun.
OS SELECT FOR DRAM >64 MB : İşletim sisteminiz OS/2 değilse bu seçeneği NON-OS2 olarak ayarlayın.
VIDEO BIOS SHADOW : VGA kartı üzerinde yer alan BIOS uzantısını RAM'e kopyalayarak daha hızlı kesme oluşmasını sağlar. Daha hızlı olan RAM'den çağrılan rutinler daha çabuk geri dönecekleri için bu ayarı AÇIK tutmanız her zaman daha hızlı ekran erişimine yol açacaktır.
C8000-CBFFF: Bu seçenek ve izleyen diğer sayı seçenekleri, kartların ROM'da yer alan yazılımlarını RAM'e kopyalamak yoluyla hızlandırmayı sağlar.
3) INTEGRATED PERIPHERALS : İç Cihazlarla Haberleşme
BLOCK MODE : Bu seçenek Enable ya da (auto) seçilmişse, BIOS IDE Sabit disk'in konfigürasyon sektöründen bir defada kaç sektörün okunabileceğini veya yazılacağını bilir. Block Mode'un tavsiye edilen değerlerinin kullanımı, her sektör için yazma ve okuma işlemlerinin tek tek yerine getirilmesi için gerekli olan yönetim zahmetini azaltır ve hıza etki eder.
IDE PIO/UDMA : Tercih edilen transfer modu için olan bu seçenek, IDE Controller'deki 4 cihaz için transfer modu, gidiş şekli ve bağlantıların maksimum hızlarını belirtir. AUTO en yararlı ayardır.
PCI Slot IDE SECOND CHANNEL : PCI-EIDE kartının ikinci kanalının açılması "Enable" veya kapatılması "Disable" mümkündür.
On-Chip Primary/Secondary PCI IDE : Her iki ayar, Onboard EIDE-Controller'ın her iki kanalının aktif olup olmadığını belirler.
Onboard PCI SCSI Chip : Onboard üzerinde mevcutsa SCSI chip'ini "Enable" durumunda etkinleştirir.
USB Controller : USB cihazı kullanıyorsanız "Enable", kullanmıyorsanız "Disable" konumunda olmalıdır.
On-Board FDC Controller : Her zaman aktiftir, Board kendi floppy controller'ını IRQ 6, DMA 2'de aktif hale getirir.
UART 2 PORT : İkici seri arabirim için işletme modu belirtilir. "Standart" RS-232C'lik normal işletme anlamına gelir. Alternatifleri ile kızılötesi arabirimlerin yönetimi sağlanır.
Duplex Mode : Full seçeneğinde mevcut Infrared-transceiver gönderme-alma açık. Half seçeneğinde değiştirmeli olarak devreye giren gönderme-alma işlemlerine imkan tanır.
Onboard Paralel Mode : Disable olarak konumlandırılır. 378/IRQ7 ve 278/IRQ5 LPT1 ve LPT2 için geçişli alternatiflerdir. Çoğunlukla ilk paralel port seçeneği en iyi seçimdir.
Paralel Port Mode : SPP, EPP, ECP arasında seçim yapılır. Standart Paralel Mode'un (SPP) aksine, hem Enhanced Paralel Port (EPP) hem de Extended Capabilities Port (ECP) bi-directional (Çift Yönlü), daha hızlı çalışmaktadır. Hiçbir problem ortaya çıkmazsa ECP/EPP en esnek ve en hızlı ayar demektir.
ECP Mode Use DMA : ECP modu için bir DMA kanalı tahsis edilir veya iptal edilir. Kanal 1 ve kanal 3 tercih edilmelidir.
4) CHIPSET FEATURES SETUP :
Bu ayarlarının tümünün auto config seçeneği ile kendiliğinden ayarlanır durumda tutulmalıdır.
AUTO CONFIG : Açık olması tavsiye edilir. Eğer kapatılırsa, hafıza erişim ayarları sistem kilitlenmesine yol açabilir.
DRAM Speed Selection : Burada FPM (Fast Page Mode) ve EDO DRAM (Extended Data-Out) için kullanılan belleklerin hızı bildirilir.
System/Video BIOS CACHEABLE : Shadow RAM'de yansıtılan BIOS parçalarının tampon bellekte işlenip işlenemeyeceği bildirilir. Enable da seçilebilir.
AT BUS CLOCK : İşlemci saatinin bir kısmını ISA-EISA hattına aktarmak yoluyla performansı artırmaya yarar. Tavsiye edilen ayar AUTO modunda bulunmasıdır.
HIDDEN REFRESH : RAM sürekli içindeki verinin tazelenmesine ihtiyaç duyar. Bu seçenek herhangi bir anda işlemci tarafından kullanılmayan RAM bölgelerinin tazelenmesini sağlar. Açık olması (Enable) tavsiye edilir.
MEMORY R/W WAIT STATE : Her wait state 30 nanosaniyelik RAM erişim hızı ekler, daha doğrusu erişim hızını düşürür. İşlemci hızı 486 olan bilgisayarlar için 80 ns RAM için 1 wait state yeterlidir.
RAS PRECHARGE TIME : RAS (Row Address Strobe) Satır adres sinyali, hafızadan okuma ile yazma arası geçen zamanı ayarlar. 33 MHz bir dış saat sinyali için değer 4, daha yavaş sinyaller için daha düşük değerler seçilir.
BYTE MERGE SUPPORT : Aynı anda birden fazla adres çözümlemesi gerçekleşmesini sağlar. Tüm RAM tiplerine farklılıklar gösterir.
TAG/DIRTY IMPLEMENT : Çok fazla belleğiniz varsa bu seçeneği kullanmayın. Önbellek (cache) üzerine normalde iki seferde erişim yerine tek seferde erişime izin vererek hızı artırır, fakat adreslenebilen bellek aralığını (cache tarafından) yarıya indirir. 32 MB ya da üzerinde RAM'e sahip değilseniz açık tutun.
L2 CACHE WRITE POLICY : Level 2 cache, hızlı SRAM modüllerinden yapılır ve bir çeşit "hafıza hızlandırıcı" olarak kullanılır. L1 cache için geçerli olanlar L2 cache için de geçerlidir, fakat L2 daha hızlı yapıya sahiptir.
CACHE READ/WRITE BURST : Burst, özel bir donanım hızlandırma yöntemidir. Yazılımda tek seferde veri yazma yerine, önce byte byte yazılıp hızlı veri aktarma açılır.
1ST / 2ND FAST DMA CHANNEL : Fast DMA için elinizdeki kartın hangi DMA kanalı aracılığıyla sisteme bağlandığını bilmeniz gerekmektedir. Dokümanlarda belirtilen seçeneği kullanın.
5) PLUG AND PLAY PCI :
Plug and Play, sisteme eklenen kartların konfigürasyonlarının daha kolay yapabilmenizi ve çakışmaların engellenmesini sağlar.
LATENCY TIMER (PCI CLOCK) : PCI ve ISA arasındaki beklemeyi dengeler. Değer ne kadar küçükse erişim o kadar süratli olur.
SLOT X USING INT : Dört PCI kesme hattından birini (A,B,C,D) verilen X bağlantı noktası için seçer. Bu seçeneğin AUTO da tutmanız tavsiye edilir.
XTH AVAILABLE IRQ : Yukarıda bahsedilen INT'lardan birine IRQ atamak için kullanılır. X yerine 1 seçerseniz, sırası ile 1,2,3 ve 4 nolu IRQ'lar ayrılır. Bu seçenek N/A olarak değiştirirseniz PCI hattına değil, ISA hattına IRQ tahsisi yapılır.
PCI IRQ ACTIVATED BY : PCI hattındaki cihazların IRQ istemlerini nasıl yakalayacağını belirler. Eğer takılan veya kilitlenen PCI kartınız varsa bu seçeneği değiştirin.
PCI IDE 2ND CHANNEL : PCI IDE bağlantınızda tek cihaz varsa bunu kapalı tutun. Böylece ISA slot için IRQ 15'i kullanabilirsiniz.
CPU TO PCI BURST MEMORY WRITE : Bu seçenek, açık ise ardışık işlemci yazma işlemleri PCI hattı üzerinden yukarıda bahsedilen burst yöntemi ile yollanır. Kapalı olduğu zaman her PCI hafıza erişimi beraberinde ek bir FRAME sinyali üretecektir. Standart dışı bir VGA kartınız yoksa bu seçeneğin açık (enable) tutulması tavsiye edilir.
CPU/PCI POST WRITE DELAY : İşlemci, PCI üzerine veri yollamadan önce geçen süre. Bu süre PCI'ın ISA işlemlerini tamamlaması için gereken süreyi de kapsar.
PCI CLOCK FREQUENCY : PCI hattı için gerekli hızı 0-33 MHz arasında bir noktaya ayarlamaya yarar. Bu ayarın en yüksekte tutulması gerekir.
6) HARDISK UTILITY
HARDDISK FORMAT : Normal bir silme işlemi için bu bölüme girmeden FORMAT komutunu kullanın. BIOS Format, tüm sabit diskten, partition (partition: Bilgisayarın birden fazla sürücü adresine ayrılmış bölümlerinden her biri.) bilgileri dahil bütün bilgileri siler.
AUTO DETECT HAR DISK : Bu seçenek sabit diskinize ait ayarların unutulması halinde kullanılır. Silindir, sektör sayısı gibi parametleri BIOS setup içine kaydeder.
MEDIA ANALYSIS : Bu seçeneği dolu bir disk ile asla kullanmayın. Sabit diskinizin analiz edildiği gibi, düşük seviyede format (low level format) da uygulanır.
7) POWER MANAGEMENT
Enerji tasarrufu için kullanılır. Üç çeşit güç koruma yöntemi bulunur.
APM : (Advanced Power Management) Intel ve Microsoft tarafından geliştirilmiştir.
ATA : (AT Attachement) ise IDE sürücüler için geliştirilmiştir.
DPMS : (Display Power Management Signalling) Ekran ve Ekran kartını senkronize ederek aynı anda kapanmalarını ayarlamak için kullanılır.
En son durum için Yüksek "Max Saving", Düşük "Min Saving" veya ayarlanabilir "User Define" profili bulunmaktadır.
GREEN TIMER : Ne kadar süre sonunda sistemin işlemcisinin kapanacağını belirler.
DOZE TIMER : Sistemin yüzde 80 aktivitesini durdurması için gereken süredir.
STANDBY TIMER : Sistemin yüzde 92 aktivitesini durdurması için gereken süredir.
SUSPEND TIMER : Sistem bu süre sonunda yüzde 99 kadarını kaybeder. Uyanma sırasında monitör, işlemci ve sabit disk gecikmeli olarak devreye girer.
HDD STANDBY TIMER : Bu süre sonunda erişim yapılmayan Harddisk duracaktır.
SYSTEM SLOW DOWN : Bu süre sonunda işlemci hızı yaklaşık 8 MHz olur. Sadece Notebook için kullanışlı bu seçenekte güç tüketimi düşük olacaktır.
PM Control by APM : Eğer WinX gibi enerji korumalı işletim sistemi kullanıyorsanız. Seçeneği Yes yapabilirsiniz.
Video Off Method : V/H-syns+blank senkronizasyon sinyallerini kapatır. DPM Support, grafik kartlarının ve monitörün VESA Display Power Management Signaling'de anlaşmalarını sağlar.
Modem Use IRQ : Mevcut modemin Interrupt hattını bildirir. Bu hat üzerindeki aktiviteler bilgisayarı uyandırmaktadır. Örneğin; faks gelmesi.
Doze/Standby/Suspend Mode : Bu üç seçenek aktif olmayan saatleri belirlemektedir ve bunlara göre sadece işlemcinin "Doze Mode", Sabit disk ve ekranın "Standby Mode" veya tüm parçaların enerji korumasına (uykusuna) geçmesi sağlanır. Böyle bir durumda bilgisayarın elektrik sarfiyatı azalır.
HDD Power Down: Sabit diskin Standby modda bağımsız olarak kapatılmasına kadarki aktif olmayan saatleri belirlersiniz.
Wake Up Events in Doze&Standby : Interrupt'larda oluşan bir liste ortaya çıkmaktadır ve onların aktiviteleri "On" bilgisayarı Doze Stanby modlarından uyandırmalıdır. Yeni BIOS versiyonlarda bu başlık "Reload Timer Events" altında daha gelişmiş formda görülebilir.
Power Down&Resume Events : İkinci interrupt listesinde bilgisayarı Suspend-Mode'undan uyandırması gereken bütün parçalar "On" ile işaretlenir.
Throttle Duty Cycle : İşlemcinin Doze Mod'unda göstermesi gereken performans yüzdesini yönetir.
VGA-Active Monitör : Bu seçenek "Enable" ise grafiklerin aktivitesini, sistemi Standby-Mod'undan uyandırır.
CPU Fan Off in Suspend : "Enabled" ayarlandığında seri bağlantılarda Ring-Indicator-hattı modeme gelen bir çağrıyı gösterir ve PC enerji tasarrufu modundan uyandırılır.
