1
EXE RANK
csbugra
Fexe Kullanıcısı
DOKULAR
Doku : Çok hücreli hayvan ve bitkilerde benzer hücrelerin, özel bir görev yapmak üzere oluşturduğu hücre gruplarıdır. Dokular birleşerek organları, organlar sistemleri, sistemler or¬ganizmayı oluşturur.
Aynı dokuyu oluşturan hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir. Aynı canlının farklı dokularındaki hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Farklı enzim ve proteinler üretilir. Çünkü farklı gen bölge¬leri çalışır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir.
Dokular iki kısımda incelenir;
A-BİTKİSEL DOKULAR
B - HAYVANSAL DOKULAR . .
A - BİTKİSEL DOKULAR
Yüksek yapılı bitkilerde dokular; sürgen doku ve değişmez doku olarak iki gruptur.
I. SÜRGEN DOKU
Meristem dokunun kökeni embriyodur. Özellikleri :
- Sürekli mitozla bölünme özelliğine sahiptir.
- Gelişme ve farklılaşmayı sağlar.
- Enine kalınlaşma ve boyuna uzamayı sağlar.
- Hücreleri canlı, küçük, ince çeperli, bol sitoplazmalı, kü¬çük kofullu, büyük çekirdekli ve çekirdek ortadadır.
- Hücreler arası boşluk yoktur.
1. Birincil Meristem "
Bitkiyi oluşturan ve bitkinin ömrü boyunca bölünme özelliğini kaybetmeyen meristemdir. Yüksek yapılı bitkilerde gövde ve dallarda yoğunlaşmıştır. Kök ve gövde uçlarındaki bu bölge¬lere büyüme noktası denir ve bitkilerin boyca büyümesini sağ¬lar.
2. İkincil Meristem *
Değişmez doku hücrelerinin hormonların etkisiyle sonradan bölünme özelliği kazanması ile oluşan dokudur. Örnek : Kam-biyum ve mantar meristemi (Fellogen). Kambiyum çok yıllık bitkilerin gövdesinde bulunur. Enine büyümeyi sağlar. Sene halkalarını oluşturur.
II. DEĞİŞMEZ DOKU (Sabit Doku) *
Birincil ve ikincil meristem doku hücrelerinin farklılaşmasıyla değişmez dokular oluşur.
Özellikleri :
- Bölünmeyen hücrelerden oluşur.
- Belli bir iş için özelleşmişlerdir.
- Kalın çeperli, az sitoplazmalı, büyük kofullu, küçük çekir¬dekli ve çekirdek kenarda olan hücreler bulunur.
- Hücreleri canlı veya ölüdür.
1. Parankima Dokusu (Temel Doku)
Bitkide diğer doku ve organların arasını doldurur. Çok çeşitli¬dir. Odun borusu ve öz bölgesi parankimasında ölü hücrelere de rastlanır.
a) Özümleme Parankiması : Yaprağın mezofil tabakasında ve genç gövdede bulunur. Hücrelerinde çok kloroplast bulu¬nur ve ışıklı ortamda fotosentez yapar.
b) İletim Parankiması : Özümleme yapan dokularla iletim demetleri arasında bulunur. Bu iki doku arasında su ve besin taşınmasını sağlar. Kloroplast yoktur.
c) Depo Parankiması : Kök, gövde, meyve ve tohumlarda bulunur. Su ve besin depolar. Patateste nişasta, fasulyede protein, fındıkta yağ, kaktüste su depolar.
d) Havalandırma Parankiması : Su ve bataklık bitkilerinde bulunur. Havanın depolanmasını sağlayarak, gaz alışverişini kolaylaştırır.
2. Destek Doku
Bitkilere şekil ve desteklik veren dokulardır. Hücrelerde selü¬loz çeper, otsu bitkilerde turgor basıncı desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde iletim demetleri de desteklik görevine yar¬dımcı olur. Çok yıllık bitkilerde iki destek doku vardır:
a) Kollenkima (Pek doku)
b) Sklerankima (Sert doku)
a) Kollenkima (Pek doku) : Gövde, yaprak ye yaprak sapın¬da görülür. Hücreleri canlıdır. Örneğin; begonya ve mürver ağacında bulunur.
b) Sklerankima fSert doku) : Hücreleri ölüdür. Sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmıştır. Örne¬ğin; keten, kenevirde lifli doku, ayva ve armuttaki taş.hücrele¬rinde bulunur.
3. Koruyucu Doku
Kök, gövde, yaprak ve meyvelerin üzerini örter. Bitkileri özel¬likle su kaybına karşı korur. Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur. Hücreleri kalın çeperli ve klorofilsizdir, iki çeşit koruyu¬cu doku vardır. Epidermis ve mantar (periderm) doku.
a) Epidermis : Bitkilerin kök, gövde ve yapraklarının üzerini örten canlı dokudur. Hücreler büyük kofullu ve az sitoplazma-lıdır. Epidermis hücreleri görevlerine uygun özellikler kazan¬mıştır.
Epidermis;
- Köklerde emici tüyleri oluşturur.
- Sarılıcı gövdede tutunucu kökleri oluşturur.
- Isırgan otunda savunma tüylerini oluşturur.
- Fotosentez yapmaz.
- Otsu gövde ve yapraklarda stomayı oluşturur. Stomada . gaz alışverişi ve terlemeyi sağlar.
- Otsu gövde ve yapraklarda kutikulayı oluşturur. Kutikula-da su ve gaz yalıtımını sağlar, fakat ışığı geçirir.
b) Periderm (Mantar Doku) : Çok yıllık bitkilerin kök ve göv¬delerinde bulunur. Epidermisin parçalanması ve mantar me¬ristemi ile oluşur. Hücreleri ölüdür, hücrelerinin içi su geçirme-yecek şekilde hava ile doludur. Mantar dokuda gaz alışverişi lentisellerle (kovucuk) sağlanır.
Mantar doku yaprak sapı ve gövde arasında oluşursa, su ve besinin yaprağa geçmesine engel olur, yaprak dökümüne ne¬den olur.
4. Salgı Doku
Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. İşlevlerine göre salgılar üç çeşittir.
a) Hücre Dışı Salgılar : Salgı hücrede oluşur. Sonra hücre dışına atılır. Örnek; koku oluşturan hücreler, böcekçil bitkiler¬deki sindirim enzimleri.
b) Hücre İçi Salgılar : Salgı hücre içinde birikir. Hücre za¬manla sitoplazmasını kaybederek, içi salgı dolu olarak kalır. Örnek; portakal kabuğundaki eterik yağ.
c) Salgı Boruları : Bir veya birkaç salgı hücresi uzayarak, salgı borusu haline gelir. Salgı borusunun içinde süte benzer salgı bulunur.
Salgılardan;
- Bal özü, böcekleri çeker. (Tozlaşma)
- Reçine ve tanen antiseptiktir. (Korunma)
- Böcekçil bitkilerde sindirim enzimi vardır: (Beslenme)
- Bazı salgılar zehirlidir. (Korunma)
- Hormonlar düzenleyici görev yapan salgılardır.
5. İletim Dokusu
Damarsız bitkiler dışında, karada yaşayan tüm bitkilerde bu¬lunur. Odun (içte) ve soymuk (dışta) borularından oluşur.
a) Odun borular (Ksilem) : Bölünür doku hücreleri üstüste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmaiarını kaybeder. Hüc¬reler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur.
Odun boruları;
- Su ve suda erimiş mineralleri taşır.
- Madde taşınması aşağıdan yukarıya doğru, tek yönlüdür.
- Ölü hücrelerden oluşur.
- Taşıma hızlıdır.
b^ Sovmuk borular (Floem) : Tek sıra halinde, üstüste dizil¬miş canlı hücrelerden oluşur. Oluşurken ara çeperler tama¬men erimemiştir. (Kalburlu borular da denir.)
Soymuk boruları;
- Fotosentez ürünleri (glikoz) bitkinin ihtiyacı olan yerlere taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asit¬leri de yaprak ve diğer organlara taşır.
- Madde taşınması çift yönlüdür.
- Taşıma hızı, odun borularından daha yavaştır.
__________________
Doku : Çok hücreli hayvan ve bitkilerde benzer hücrelerin, özel bir görev yapmak üzere oluşturduğu hücre gruplarıdır. Dokular birleşerek organları, organlar sistemleri, sistemler or¬ganizmayı oluşturur.
Aynı dokuyu oluşturan hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir. Aynı canlının farklı dokularındaki hücrelerin;
- DNA dizilişleri ve gen çeşitleri aynıdır.
- Farklı enzim ve proteinler üretilir. Çünkü farklı gen bölge¬leri çalışır.
- Organel sayısı ve sitoplazma miktarı farklı olabilir.
Dokular iki kısımda incelenir;
A-BİTKİSEL DOKULAR
B - HAYVANSAL DOKULAR . .
A - BİTKİSEL DOKULAR
Yüksek yapılı bitkilerde dokular; sürgen doku ve değişmez doku olarak iki gruptur.
I. SÜRGEN DOKU
Meristem dokunun kökeni embriyodur. Özellikleri :
- Sürekli mitozla bölünme özelliğine sahiptir.
- Gelişme ve farklılaşmayı sağlar.
- Enine kalınlaşma ve boyuna uzamayı sağlar.
- Hücreleri canlı, küçük, ince çeperli, bol sitoplazmalı, kü¬çük kofullu, büyük çekirdekli ve çekirdek ortadadır.
- Hücreler arası boşluk yoktur.
1. Birincil Meristem "
Bitkiyi oluşturan ve bitkinin ömrü boyunca bölünme özelliğini kaybetmeyen meristemdir. Yüksek yapılı bitkilerde gövde ve dallarda yoğunlaşmıştır. Kök ve gövde uçlarındaki bu bölge¬lere büyüme noktası denir ve bitkilerin boyca büyümesini sağ¬lar.
2. İkincil Meristem *
Değişmez doku hücrelerinin hormonların etkisiyle sonradan bölünme özelliği kazanması ile oluşan dokudur. Örnek : Kam-biyum ve mantar meristemi (Fellogen). Kambiyum çok yıllık bitkilerin gövdesinde bulunur. Enine büyümeyi sağlar. Sene halkalarını oluşturur.
II. DEĞİŞMEZ DOKU (Sabit Doku) *
Birincil ve ikincil meristem doku hücrelerinin farklılaşmasıyla değişmez dokular oluşur.
Özellikleri :
- Bölünmeyen hücrelerden oluşur.
- Belli bir iş için özelleşmişlerdir.
- Kalın çeperli, az sitoplazmalı, büyük kofullu, küçük çekir¬dekli ve çekirdek kenarda olan hücreler bulunur.
- Hücreleri canlı veya ölüdür.
1. Parankima Dokusu (Temel Doku)
Bitkide diğer doku ve organların arasını doldurur. Çok çeşitli¬dir. Odun borusu ve öz bölgesi parankimasında ölü hücrelere de rastlanır.
a) Özümleme Parankiması : Yaprağın mezofil tabakasında ve genç gövdede bulunur. Hücrelerinde çok kloroplast bulu¬nur ve ışıklı ortamda fotosentez yapar.
b) İletim Parankiması : Özümleme yapan dokularla iletim demetleri arasında bulunur. Bu iki doku arasında su ve besin taşınmasını sağlar. Kloroplast yoktur.
c) Depo Parankiması : Kök, gövde, meyve ve tohumlarda bulunur. Su ve besin depolar. Patateste nişasta, fasulyede protein, fındıkta yağ, kaktüste su depolar.
d) Havalandırma Parankiması : Su ve bataklık bitkilerinde bulunur. Havanın depolanmasını sağlayarak, gaz alışverişini kolaylaştırır.
2. Destek Doku
Bitkilere şekil ve desteklik veren dokulardır. Hücrelerde selü¬loz çeper, otsu bitkilerde turgor basıncı desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde iletim demetleri de desteklik görevine yar¬dımcı olur. Çok yıllık bitkilerde iki destek doku vardır:
a) Kollenkima (Pek doku)
b) Sklerankima (Sert doku)
a) Kollenkima (Pek doku) : Gövde, yaprak ye yaprak sapın¬da görülür. Hücreleri canlıdır. Örneğin; begonya ve mürver ağacında bulunur.
b) Sklerankima fSert doku) : Hücreleri ölüdür. Sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmıştır. Örne¬ğin; keten, kenevirde lifli doku, ayva ve armuttaki taş.hücrele¬rinde bulunur.
3. Koruyucu Doku
Kök, gövde, yaprak ve meyvelerin üzerini örter. Bitkileri özel¬likle su kaybına karşı korur. Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur. Hücreleri kalın çeperli ve klorofilsizdir, iki çeşit koruyu¬cu doku vardır. Epidermis ve mantar (periderm) doku.
a) Epidermis : Bitkilerin kök, gövde ve yapraklarının üzerini örten canlı dokudur. Hücreler büyük kofullu ve az sitoplazma-lıdır. Epidermis hücreleri görevlerine uygun özellikler kazan¬mıştır.
Epidermis;
- Köklerde emici tüyleri oluşturur.
- Sarılıcı gövdede tutunucu kökleri oluşturur.
- Isırgan otunda savunma tüylerini oluşturur.
- Fotosentez yapmaz.
- Otsu gövde ve yapraklarda stomayı oluşturur. Stomada . gaz alışverişi ve terlemeyi sağlar.
- Otsu gövde ve yapraklarda kutikulayı oluşturur. Kutikula-da su ve gaz yalıtımını sağlar, fakat ışığı geçirir.
b) Periderm (Mantar Doku) : Çok yıllık bitkilerin kök ve göv¬delerinde bulunur. Epidermisin parçalanması ve mantar me¬ristemi ile oluşur. Hücreleri ölüdür, hücrelerinin içi su geçirme-yecek şekilde hava ile doludur. Mantar dokuda gaz alışverişi lentisellerle (kovucuk) sağlanır.
Mantar doku yaprak sapı ve gövde arasında oluşursa, su ve besinin yaprağa geçmesine engel olur, yaprak dökümüne ne¬den olur.
4. Salgı Doku
Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. İşlevlerine göre salgılar üç çeşittir.
a) Hücre Dışı Salgılar : Salgı hücrede oluşur. Sonra hücre dışına atılır. Örnek; koku oluşturan hücreler, böcekçil bitkiler¬deki sindirim enzimleri.
b) Hücre İçi Salgılar : Salgı hücre içinde birikir. Hücre za¬manla sitoplazmasını kaybederek, içi salgı dolu olarak kalır. Örnek; portakal kabuğundaki eterik yağ.
c) Salgı Boruları : Bir veya birkaç salgı hücresi uzayarak, salgı borusu haline gelir. Salgı borusunun içinde süte benzer salgı bulunur.
Salgılardan;
- Bal özü, böcekleri çeker. (Tozlaşma)
- Reçine ve tanen antiseptiktir. (Korunma)
- Böcekçil bitkilerde sindirim enzimi vardır: (Beslenme)
- Bazı salgılar zehirlidir. (Korunma)
- Hormonlar düzenleyici görev yapan salgılardır.
5. İletim Dokusu
Damarsız bitkiler dışında, karada yaşayan tüm bitkilerde bu¬lunur. Odun (içte) ve soymuk (dışta) borularından oluşur.
a) Odun borular (Ksilem) : Bölünür doku hücreleri üstüste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmaiarını kaybeder. Hüc¬reler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur.
Odun boruları;
- Su ve suda erimiş mineralleri taşır.
- Madde taşınması aşağıdan yukarıya doğru, tek yönlüdür.
- Ölü hücrelerden oluşur.
- Taşıma hızlıdır.
b^ Sovmuk borular (Floem) : Tek sıra halinde, üstüste dizil¬miş canlı hücrelerden oluşur. Oluşurken ara çeperler tama¬men erimemiştir. (Kalburlu borular da denir.)
Soymuk boruları;
- Fotosentez ürünleri (glikoz) bitkinin ihtiyacı olan yerlere taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asit¬leri de yaprak ve diğer organlara taşır.
- Madde taşınması çift yönlüdür.
- Taşıma hızı, odun borularından daha yavaştır.
__________________