İlter Türkmen </B>
HAKKINDA YAZILANLAR
Monşerliğini sanat haline getiren yazar
DR. CÜNEYT ÜLSEVER
Hürportreler Hürriyet 2002 İlavesi
1927'li Türkmen'in kahkahaları, dinamik ses tonu, keskin hafızası, ihtiyarlamayı reddeden insanları hatırlatır. Onlar her yaşta o kadar gençtir ki, çevreleri de yaşlandıklarını kabul etmez.
Bir insanı yazmak çok zor. Ne ona haksızlık yapacaksınız, ne de yazınız yağlama-yıkama kokacak. Onun, belki de görüşlerine katılmadan, kendi görüşlerini ne kadar iç-tutarlılıkla savunduğunu irdeleyecek; başarılarını teslim edecek, eksilerini vurgulayacaksınız. Ne eksik, ne de fazla tartacaksınız!
Bize, birbirimizi yazma görevi verenler, bizleri zor bir sınava sokuyorlar. Bu sınavda çakmak da var.
Bir insanı yazmak gerçekten çok zor!
Ben İlter Türkmen'in diplomasiden gelen engin hoşgörüsüne sığınarak onu anlatmaya soyunuyorum.
*
1927 doğumlu Türkmen ile telefonda konuşurken ahizeden ulaşan kahkahalar, dinamik ses tonu, keskin hafıza, bana ihtiyarlamayı reddeden insanları hatırlattı. Onlar her yaşta o kadar gençtirler ki, çevreleri de onların bir türlü yaşlarının ilerlediğini kabul etmez. Galiba İlter Türkmen böyle biri!
‘‘Düşmansız yaşamayı öğrenmeliyiz. Türkiye'nin önemini hep jeopolitik çatışma içinde değerlendirdik. Bunu aşmamız lazım’’ diyerek gelenek dışı demeçler veren İlter Türkmen, herhalde dışişleri kariyerinde bir insanın özenebileceği tüm görevleri ifa etmiş.
23 yaşında girdiği kariyerde Atina (1968-1972), Moskova (1972-1975), Paris (1988-1991) Büyükelçiliği, iki kez Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilciliği (1975-1978 ve 1985-1988) yapmış; iki kez de doğrudan BM tarafından Genel Sekreter Yardımcılığı'na seçilmiş (1978-1979 ve 1991-1996). BM'ye bağlı olarak Filistin Mültecilerine Yardım Kuruluşu'nun başkanlığını yürütmüş.
1978 yılında Bülent Ecevit tarafından BM Daimi Temsilciliği görevinden alınmasına rağmen, 1980'de Dışişleri Bakanlığı'na önce müsteşar olarak geri dönmüş, sonra da belki Ecevit'e inat, 12 Eylül döneminde Dışişleri Bakanlığı (1980-1983) yapmış.
*
O dönemde, her gün 25-30 kişinin öldürüldüğü bir ülkede, dünyaya müdahalenin ‘‘bu ölümlerin önüne geçmek için yapıldığını’’ anlatmaya çalışan İlter Türkmen, Neşe Düzel'in ‘‘Bugün de aynı kargaşa yaşansa askeri darbenin bir çözüm olacağını düşünür müsünüz?’’ sorusuna (1999), ‘‘Hayır. Felaket olur. Hiçbir meseleyi çözmez, kutuplaşmayı artırır. Ayrıca bugün böyle bir şey olsa, belki demokrasiye dönüş de daha zor olur’’ diye cevap veriyor.
*
‘‘Devlet hiçbir zaman hiçbir yerde başarılı olmadı’’ diye konuşmaktan çekinmeyen bu emekli bürokrat-siyasetçi, ‘‘Eğer Türkiye'nin bütün iç politik, sosyal ve ekonomik hayatına tesir edecek bir değişim olacaksa, bu ancak Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne (AB) üye olma yolunda adım atması ile olur’’ diye düşünüyor.
AB yolunda insan hakları karnemizi önemli bir engel olarak gören bu diplomat bazı iddiaların aksine, ‘‘Demokratikleşme bölücülüğü ve köktendinciliği kolaylaştırmaz. Hem ister kolaylaştırsın, ister zorlaştırsın, biz demokratikleşmek mecburiyetindeyiz. Çünkü Türkiye'nin başka çaresi yok... Bizim bu haklara sahip olmamamız, kendi kendimizi küçümsediğimizi, insan yerine koymadığımızı göstermiyor mu?’’ diye soruyor.
*
Bir türlü ihtiyarlamayan-her daim delikanlı İlter Türkmen halen Hürriyet Gazetesi'nde köşe yazarlığı dışında TESEV Yönetim Kurulu, Türk-Yunan Formu ve Türk-Ermeni Barışma Komitesi üyeliği yapıyor. Galiba nerede karışık bir meselenin çözüm arayışı varsa, onu orada görmek mümkün!
