20
EXE RANK
Method
Fexe Kullanıcısı
Muhammed Abdullah Dirâz (1894 – 1958)
Mısırlı âlim ve fikir adamı. Mısır'ın Kefrüş-şeyh vilâyetine bağlı Mahalletü-diyây köyünde doğdu. 1905'te İs*kenderiye'de Ezher'in ilköğretim okulu*na kaydoldu ve liseyi de burada tamam*ladı. (1912) Ardından girdiği Ezher Üniversitesi'nden 1916'da âlimiyye diploması ile mezun oldu. Bu dönemde ayrıca özel dersler aldı ve Fransızca öğrendi. Mısır'ın İngilizler tarafından işgaline karşı Sa'd Zağlûl'ün başlattığı bağımsızlık hareke*tine katılıp Kahire'deki yabancı büyükel*çilikler nezdinde faaliyetler gösterdi. Batı'daki gazetelerde İslâm ve Müslümanlar aleyhinde yapılan yayınlara karşı kale*me aldığı Fransızca makaleleri Fransa'da Le Temps gazetesinde neşredildi.
1928 yılında Ezher Üniversitesi'ne ho*ca tayin edildi. 1936'da üniversite tara*fından Fransa'ya gönderilen Dirâz orada felsefe, dinler tarihi ve psikoloji alanların*da doktora çalışmalarına devam etti. Louis Massignon gibi şarkiyatçıların dersleri*ne girdi. Sorbon Üniversitesi'nde Initiation au Koran ve La morale du Koran adıyla hazırladığı iki tezle 15 Aralık 1947'de edebiyat doktoru payesini aldı. Aynı yıl ülkesine dönünce Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nde dinler tarihi okutmaya başladı. 1949'da Cemâatü kibâri'l-ulemâ'ya üye seçildi. Dârül ulûm ile Arap Dili ve Edebiyatı fakülte*lerinde dersler verdi, tefsir ve ahlâk felse*fesi okuttu. Şeriat Fakültesi'nde de ho*calık yaptığı bilinmektedir. Ezher Üniversitesi'nin Kültürel Danışma Komisyonu üyesi oldu. Ayrıca Mısır radyo ve televizyonun*da periyodik programlarla tefsir sohbet*leri yaptı; İhvân-ı Müslimîn Genel Merkezi'nde konferanslar verdi.
Muhammed Abdullah Dirâz, Ezher Üniversitesi'nin ve Mısır'daki diğer üniversi*telerin temsilcisi olarak milletlerarası il*mî toplantılara katıldı. Pakistan'da dü*zenlenen Milletlerarası İslâm Konferansı'nda bir bildiri sunmak üzere Muham*med Ebû Zehre ile birlikte Lahor'a gitti. Konferansın son gününde kalp krizi ge*çirerek oteldeki odasında öldü. Cenazesi Kahire'ye nakledilip burada defnedildi. Mu*hammed Abdullah Dirâz İslâmî ilimlere vukufu, tefekkür niteliği, fikirlerini fel*sefî düşünce ile temellendirmesi. Batı'nın bilimsel çalışma metodundan yararlan*ması, samimi ve dindar kişiliği gibi özel*likleriyle her düşünce ve İnançtaki insa*na hitap etmiş, yaşça kendisinden büyük olan Muhammed Abdülazîm Zürkânî, Ahmed Mustafa el-Merâgi ve Muhammed Ebû Zehre gibi âlimler onun düşüncele*rine atıfta bulunmuştur.
Hayatı boyunca yaşadığı çalkantılara ve özellikle Mısır toplumunun geçirdiği ma*nevî buhrana dair gözlem ve değerlendir*meleri dikkate alındığında Muhammed Abdullah Dirâz'ın çeşitli konularda İslâm'a yöneliş anlayışını, başta Mısır toplumu ol*mak üzere bütün İslâm dünyası için bir ıslah programı çerçevesinde sunmayı he*deflediği görülmektedir. Batı hayranlığı ve taklitçiliğini destekleyen çevrelere kar*şı toplumu uyarmış, Batı'nın sosyal ve kültürel emperyalizmi yüzünden dinin toplum üzerindeki etkinliğinin azalması karşısında kurtuluşun ancak İslâm'ın ve Kur'an'ın temel değerlerine dönmekte olduğunu vurgulamıştır.
Bazı Eserleri:
1. Initiation au Koran-Expose historique, analytique et comparafi. Paris'te doktora için yaptığı iki çalışmadan birincisidir. Eser Medhal ile'l'Kur'âni'l-Kerîm adıyla Muhammed Abdülazîm Ali tarafından Arapça'ya çevrilmiştir. Salih Akdemir eseri Türkçe'ye tercü*me ederek Kur'ân'ın Anlaşılmasına Doğru ve Kur'ân'a Giriş isimleriyle yayımla*mıştır.
2. La morale du Koran. Doktora için hazır*ladığı ikinci çalışmasıdır. Müellifin dama*dı Abdüssabûr Şahin tarafından Düstû-rü'1-ahlâk fi'1-Kur’ân adıyla Arapça'ya çevrilen eseriEmrullah Yüksel ve Ünver Günay tarafından Kur'ân Ahlâkı adıyla Türkçe'ye tercüme edilmiştir
3. en-Ne-be'ü'l-'azîm Eser*de Kur'ân-ı Kerîm'in mahiyetinin, çeşit*li i'câz yönleriyle vahiy mahsulü olduğu ele alınmıştır. Eser daha sonra birkaç de*fa basılmıştır. Suat Yıldırım bu çalışmayı En Mühim Mesaj Kur'ân adıyla Türk*çe'ye çevirmiştir.
4. ed-Dîn-Buhûsün mümehhide li-dirâseti târîhi'l-edyân Akif Nuri ve Bekir Karlığatarafından Din ve Allah İnancı adıyla Türkçe'ye tercüme edilmiştir.
5. Nazarât fi'i-İslâm. Birkaç baskısı olan eseri Ali Özek İslâm Hakkında Bazı Görüşler adıyla Türkçe'ye çevirmiştir.
6. Dirâsât İslâmiyye fi'l-'alâkâ-ti'1-ictimâ'iyye ve'd-devliyye. Müelli*fin konferans ve ilmî toplantılarda sun*duğu tebliğlerin bir kısmını içeren kitabı Nurettin Demir İs*lâm'ın İnsana Verdiği Değer adıyla Türkçe'ye tercüme etmiştir.
Mısırlı âlim ve fikir adamı. Mısır'ın Kefrüş-şeyh vilâyetine bağlı Mahalletü-diyây köyünde doğdu. 1905'te İs*kenderiye'de Ezher'in ilköğretim okulu*na kaydoldu ve liseyi de burada tamam*ladı. (1912) Ardından girdiği Ezher Üniversitesi'nden 1916'da âlimiyye diploması ile mezun oldu. Bu dönemde ayrıca özel dersler aldı ve Fransızca öğrendi. Mısır'ın İngilizler tarafından işgaline karşı Sa'd Zağlûl'ün başlattığı bağımsızlık hareke*tine katılıp Kahire'deki yabancı büyükel*çilikler nezdinde faaliyetler gösterdi. Batı'daki gazetelerde İslâm ve Müslümanlar aleyhinde yapılan yayınlara karşı kale*me aldığı Fransızca makaleleri Fransa'da Le Temps gazetesinde neşredildi.
1928 yılında Ezher Üniversitesi'ne ho*ca tayin edildi. 1936'da üniversite tara*fından Fransa'ya gönderilen Dirâz orada felsefe, dinler tarihi ve psikoloji alanların*da doktora çalışmalarına devam etti. Louis Massignon gibi şarkiyatçıların dersleri*ne girdi. Sorbon Üniversitesi'nde Initiation au Koran ve La morale du Koran adıyla hazırladığı iki tezle 15 Aralık 1947'de edebiyat doktoru payesini aldı. Aynı yıl ülkesine dönünce Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nde dinler tarihi okutmaya başladı. 1949'da Cemâatü kibâri'l-ulemâ'ya üye seçildi. Dârül ulûm ile Arap Dili ve Edebiyatı fakülte*lerinde dersler verdi, tefsir ve ahlâk felse*fesi okuttu. Şeriat Fakültesi'nde de ho*calık yaptığı bilinmektedir. Ezher Üniversitesi'nin Kültürel Danışma Komisyonu üyesi oldu. Ayrıca Mısır radyo ve televizyonun*da periyodik programlarla tefsir sohbet*leri yaptı; İhvân-ı Müslimîn Genel Merkezi'nde konferanslar verdi.
Muhammed Abdullah Dirâz, Ezher Üniversitesi'nin ve Mısır'daki diğer üniversi*telerin temsilcisi olarak milletlerarası il*mî toplantılara katıldı. Pakistan'da dü*zenlenen Milletlerarası İslâm Konferansı'nda bir bildiri sunmak üzere Muham*med Ebû Zehre ile birlikte Lahor'a gitti. Konferansın son gününde kalp krizi ge*çirerek oteldeki odasında öldü. Cenazesi Kahire'ye nakledilip burada defnedildi. Mu*hammed Abdullah Dirâz İslâmî ilimlere vukufu, tefekkür niteliği, fikirlerini fel*sefî düşünce ile temellendirmesi. Batı'nın bilimsel çalışma metodundan yararlan*ması, samimi ve dindar kişiliği gibi özel*likleriyle her düşünce ve İnançtaki insa*na hitap etmiş, yaşça kendisinden büyük olan Muhammed Abdülazîm Zürkânî, Ahmed Mustafa el-Merâgi ve Muhammed Ebû Zehre gibi âlimler onun düşüncele*rine atıfta bulunmuştur.
Hayatı boyunca yaşadığı çalkantılara ve özellikle Mısır toplumunun geçirdiği ma*nevî buhrana dair gözlem ve değerlendir*meleri dikkate alındığında Muhammed Abdullah Dirâz'ın çeşitli konularda İslâm'a yöneliş anlayışını, başta Mısır toplumu ol*mak üzere bütün İslâm dünyası için bir ıslah programı çerçevesinde sunmayı he*deflediği görülmektedir. Batı hayranlığı ve taklitçiliğini destekleyen çevrelere kar*şı toplumu uyarmış, Batı'nın sosyal ve kültürel emperyalizmi yüzünden dinin toplum üzerindeki etkinliğinin azalması karşısında kurtuluşun ancak İslâm'ın ve Kur'an'ın temel değerlerine dönmekte olduğunu vurgulamıştır.
Bazı Eserleri:
1. Initiation au Koran-Expose historique, analytique et comparafi. Paris'te doktora için yaptığı iki çalışmadan birincisidir. Eser Medhal ile'l'Kur'âni'l-Kerîm adıyla Muhammed Abdülazîm Ali tarafından Arapça'ya çevrilmiştir. Salih Akdemir eseri Türkçe'ye tercü*me ederek Kur'ân'ın Anlaşılmasına Doğru ve Kur'ân'a Giriş isimleriyle yayımla*mıştır.
2. La morale du Koran. Doktora için hazır*ladığı ikinci çalışmasıdır. Müellifin dama*dı Abdüssabûr Şahin tarafından Düstû-rü'1-ahlâk fi'1-Kur’ân adıyla Arapça'ya çevrilen eseriEmrullah Yüksel ve Ünver Günay tarafından Kur'ân Ahlâkı adıyla Türkçe'ye tercüme edilmiştir
3. en-Ne-be'ü'l-'azîm Eser*de Kur'ân-ı Kerîm'in mahiyetinin, çeşit*li i'câz yönleriyle vahiy mahsulü olduğu ele alınmıştır. Eser daha sonra birkaç de*fa basılmıştır. Suat Yıldırım bu çalışmayı En Mühim Mesaj Kur'ân adıyla Türk*çe'ye çevirmiştir.
4. ed-Dîn-Buhûsün mümehhide li-dirâseti târîhi'l-edyân Akif Nuri ve Bekir Karlığatarafından Din ve Allah İnancı adıyla Türkçe'ye tercüme edilmiştir.
5. Nazarât fi'i-İslâm. Birkaç baskısı olan eseri Ali Özek İslâm Hakkında Bazı Görüşler adıyla Türkçe'ye çevirmiştir.
6. Dirâsât İslâmiyye fi'l-'alâkâ-ti'1-ictimâ'iyye ve'd-devliyye. Müelli*fin konferans ve ilmî toplantılarda sun*duğu tebliğlerin bir kısmını içeren kitabı Nurettin Demir İs*lâm'ın İnsana Verdiği Değer adıyla Türkçe'ye tercüme etmiştir.